आफ्रिका-भारत सागरी सहयोग Africa-India Key Maritime Engagement (Exercise AIKEYME)
Home / Blog / आफ्रिका-भारत सागरी सहयोग Africa-India Key Maritime Engagement (Exercise AIKEYME)
भारत आफ्रिकन देशांसोबत लष्करी आणि सागरी सहकार्य वाढवण्यासाठी दोन महत्त्वपूर्ण उपक्रम राबवणार आहे—एक्सरसाईज AIKEYME (Africa-India Key Maritime Engagement)आणि IOS सागर (Indian Ocean Ship Sagar).
एक्सरसाईज AIKEYME
AIKEYMEहा भारताचा आफ्रिकन देशांसोबतचापहिला बहुपक्षीय नौदल सरावअसून, यात10 आफ्रिकन राष्ट्रे सहभागी होणार आहेत.याचा उद्देश सागरी सहकार्य मजबूत करणे, सागरी सुरक्षा बळकट करणे आणि प्रादेशिक आव्हानांचा सामना करणे आहे.
- ठिकाण:दार-एस-सलाम, टांझानियाकिनाऱ्यावर
- कालावधी:13 ते 18 एप्रिल 2025
- सहभागी देश:भारत आणि टांझानिया (सह-यजमान), कोमोरोस, जिबूती, इरिट्रिया, केनिया, मादागास्कर, मॉरिशस, मोझांबिक, सेशेल्स आणि दक्षिण आफ्रिका
- उद्दीष्ट:भारतीय नौदल आणि आफ्रिकन नौदलांमध्ये समन्वय वाढवणे, विशेषतःसमुद्री चाचेगिरी आणि अंमली पदार्थ तस्करीविरोधी संयुक्त मोहिमाहाती घेणे.
- दीर्घकालीन उद्दीष्ट:AIKEYME ला द्वैवार्षिक (दर दोन वर्षांनी) कार्यक्रम बनवणेआणि भविष्यात पश्चिम आफ्रिकन देशांचाही समावेश करणे.
- मुख्य उपक्रम:
- VBSS (Visit, Board, Search, and Seizure) ड्रिल्स
- शस्त्रास्त्र चाचण्या
- हेलिकॉप्टर ऑपरेशन्स
- शोध व बचाव मोहिमा
- चाचेगिरीविरोधी आणि माहिती-सहभाग यासंदर्भातील कमांड पोस्ट आणि टेबल-टॉप सराव
IOS सागर
IOS सागर हा भारतीय महासागर क्षेत्रातील (IOR) देशांसोबत भारताचे सागरी सहकार्य वाढवण्याचा उपक्रमआहे.
- कालावधी:5 एप्रिल ते 8 मे 2025
- भारतीय नौदलाची INS Sunayna जहाज यात सहभागी होणार असून, त्यावर 9 आफ्रिकन देशांतील 44 अधिकारी नौदलासोबत प्रशिक्षण घेणार आहेत.
- सहभागी देश: भारत, श्रीलंका, मालदीव, मॉरिशस, कोमोरोस, केनिया, मादागास्कर, मोझांबिक, सेशेल्स आणि दक्षिण आफ्रिका
- मुख्य उपक्रम:
- दार-एस-सलाम, नाकाला, पोर्ट लुईस, पोर्ट व्हिक्टोरिया आणि माले येथे बंदर भेटी(Port Call).
- टांझानिया, मोझांबिक, मॉरिशस आणि सेशेल्सच्या विशिष्ट आर्थिक क्षेत्रांची (EEZ) संयुक्त देखरेख.
- कोची येथे दोन आठवड्यांचे प्रशिक्षण, ज्यामध्ये समुद्री प्रशिक्षण, वॉचकीपिंग आणि नौदल कौशल्यांचा समावेश.
आफ्रिकेसोबत संरक्षण आणि सागरी भागीदारी विस्तार
भारतीय महासागर क्षेत्रात (IOR) सुरक्षित सागरी वातावरण राखणे भारत आणि आफ्रिकन देश दोघांसाठीही महत्त्वाचे आहे. यामुळे त्यांच्या राष्ट्रीय हितांचे रक्षण होईल आणि दीर्घकालीन आर्थिक विकासाला चालना मिळेल.
सुरक्षा आणि संरक्षण सहयोग:
- मनोहर पर्रीकर संरक्षण अध्ययन आणि विश्लेषण संस्था (IDSA) च्या 2023 च्या अहवालानुसार, आफ्रिकेच्या सुरक्षा पायाभूत सुविधांना भारताने दिलेला पाठिंबा हा या भागीदारीचा एक प्रमुख घटक आहे.
- भारत झिंबाब्वे आणि इथिओपियामध्ये संरक्षण अकादमी स्थापन करून आणि विशेष लष्करी प्रशिक्षण देऊन आफ्रिकेच्या संरक्षण व्यवस्थेला बळकटी देत आहे.
- गेल्या दशकात भारताने आफ्रिकन नौदलांसोबत संयुक्त चाचेगिरीविरोधी मोहिमा राबवल्या आहेत.
- केनियासोबत भारताने संरक्षण करार केला असून, आफ्रिकन नौदल क्षमतावाढीसाठी सहकार्य मजबूत केले आहे.
सागरी सुरक्षा आणि भारताची भूमिका:
- सेशेल्स, मॉरिशस आणि मालदीव येथे तटीय देखरेख केंद्रे स्थापन करण्याचे भारताचे प्रयत्न हे या भागातील दीर्घकालीन वचनबद्धतेचे प्रतीक आहेत.
- चीनच्या वाढत्या उपस्थितीला तोल देण्यासाठी भारत या महत्त्वाच्या सागरी मार्गांच्या सुरक्षिततेवर भर देत आहे.
इतर संरक्षण सहयोग
- 2019 मध्ये पुणे येथे भारत-अफ्रीका क्षेत्रीय प्रशिक्षण सराव (AFINDEX) आयोजित करण्यात आला, ज्यामध्ये 17 आफ्रिकन राष्ट्रांनी भाग घेतला.
- आफ्रिका-भारत संरक्षण मंत्र्यांच्या परिषदेच्या माध्यमातून दहशतवाद आणि आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी यांसारख्या अपरंपरागत धोख्यांना सामोरे जाण्याच्या गरजेवर भर दिला जात आहे.
संरक्षण राजनय आणि आर्थिक विकास
- भारताचे आफ्रिकेबरोबरचे संरक्षण संबंध केवळ सुरक्षा सहकार्यापुरते मर्यादित नाहीत, तर त्याचा आर्थिक हितसंबंधांशीही थेट संबंध आहे.
- भारत जागतिक स्तरावर 23 व्या क्रमांकाचा शस्त्र निर्यातदार बनला असून, यामध्ये जमिनीपासून हवेत मारा करणाऱ्या क्षेपणास्त्रांपासून ते लहान शस्त्रास्त्र आणि दारुगोळ्यांपर्यंत विविध संरक्षण उपकरणांचा समावेश आहे.
- आफ्रिकेत लष्करी उपकरणे आणि तंत्रज्ञानाची वाढती मागणी लक्षात घेऊन, भारताला संरक्षण निर्यातीच्या माध्यमातून औद्योगिक वाढ आणि रोजगार निर्मितीची संधी आहे.
- 2020 मध्ये सुरू झालेल्या इंडिया-अफ्रीका डिफेन्स डायलॉग (IADD) द्वारे समुद्री सुरक्षा, सायबर सुरक्षा, दहशतवादविरोध आणि क्षमता वाढीवर भर दिला जात आहे.
- 2022 मध्ये झालेल्या दुसऱ्या परिषदेत 50 आफ्रिकन देशांनी सहभाग घेतला, जिथे संयुक्त प्रशिक्षण आणि तंत्रज्ञान वाटपावर भर देण्यात आला.
आफ्रिकेचा सागरी व्यापार आणि महत्त्व
- आफ्रिकेच्या व्यापाराचा 90% वाटा सागरी मार्गांवर अवलंबून आहे.
- आफ्रिकन सागरी क्षेत्र (AMD) हे केवळ व्यावसायिक सुरक्षिततेपुरते मर्यादित नसून पर्यावरणीय शाश्वतता आणि प्रादेशिक विकासासाठीही महत्त्वाचे आहे.
निष्कर्ष
एक्सरसाईज AIKEYME आणि IOS सागर हे भारत-आफ्रिका सागरी सहकार्य मजबूत करणारे महत्त्वाचे उपक्रम आहेत.भारत-आफ्रिका संरक्षण आणि सागरी सहयोग दोन्ही देशांसाठी रणनीतिकदृष्ट्या महत्त्वाचे आहे. संरक्षण प्रशिक्षण, नौदल सराव, शस्त्र निर्यात आणि सामरिक संवादाद्वारे भारत आफ्रिकेतील संरक्षण स्थैर्य आणि सागरी सुरक्षेत आपली भूमिका बळकट करत आहे.
Subscribe Our Channel