माउंट कानलॉन
Home / Blog / माउंट कानलॉन
फिलिपाइन्समधील सर्वाधिक सक्रिय ज्वालामुख्यांपैकी एक असलेल्या माउंट कानलॉन (Mount Kanlaon) मध्ये अलीकडेच एक तीव्र स्फोट झाला. या स्फोटात ४,००० मीटर (सुमारे २.५ मैल) उंच राखेचा ढग आकाशात झेपावला, ज्यामुळे संपूर्ण परिसरात भौगोलिक आणि पर्यावरणीय दृष्टीने खळबळ उडाली.
माउंट कानलॉन: स्थान आणि भौगोलिक वैशिष्ट्ये
माउंट कानलॉन हा एक स्ट्रॅटोव्होल्केनो (स्तरित ज्वालामुखी) आहे. याचा अर्थ असा की हा ज्वालामुखी अनेक थरांमध्ये साचलेल्या लाव्हा, राख आणि इतर ज्वालामुखीय पदार्थांनी बनलेला आहे. तो फिलिपाइन्सच्या नेग्रोस बेटाच्या उत्तर-मध्य भागात वसलेला आहे.
हा ज्वालामुखी पॅसिफिक रिंग ऑफ फायर या भूकंपीयदृष्ट्या सक्रिय पट्ट्याचा भाग आहे, जिथे वारंवार भूकंप आणि ज्वालामुखींचे स्फोट होतात. त्यामुळे कानलॉन ज्वालामुखीला भौगोलिकदृष्ट्या अत्यंत महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
ज्वालामुखीची रचना आणि वैशिष्ट्ये
माउंट कानलॉनमध्ये अनेक विशेष वैशिष्ट्ये आढळतात:
- अनेक पायरोक्लास्टिक शंकू आणि खड्डे, जे सततच्या स्फोटांमुळे निर्माण झाले आहेत.
- त्याची रचना लाव्हा प्रवाह, लाहर (चिखल प्रवाह), हवेमधून पडलेली ज्वालामुखी राख (tephra) आणि इतर ज्वालामुखीजन्य साहित्यांनी झालेली आहे.
ही सर्व वैशिष्ट्ये कानलॉनच्या सक्रियतेची आणि त्याच्या भूतकाळातील तीव्र स्फोटांची साक्ष देतात.
पर्यावरणीय महत्त्व आणि जैवविविधता
माउंट कानलॉन केवळ एक भौगोलिक आश्चर्य नाही तर एक जैवविविधतेचा केंद्रबिंदू देखील आहे. याच्या उष्णकटिबंधीय वातावरणामुळे इथे अनेक दुर्मिळ वनस्पती आणि प्राणी प्रजाती आढळतात, ज्यांपैकी अनेक केवळ याच भागात आढळतात (स्थानिक/एन्डेमिक). कानलॉन आणि त्याच्या परिसराचे संरक्षण Mount Kanlaon Natural Park या संरक्षित क्षेत्राच्या माध्यमातून केले जाते.
ज्वालामुखींचे चार मुख्य प्रकार१. स्ट्रॅटोव्होल्केनो (स्तरित ज्वालामुखी)स्तरित ज्वालामुखी म्हणजे असा ज्वालामुखी जो अनेक थरांनी बनलेला असतो. या थरांमध्ये लाव्हा, राख आणि ज्वालामुखीय स्फोटांमधून बाहेर पडलेले पायरोक्लास्टिक पदार्थ असतात. प्रत्येक स्फोटानंतर हे पदार्थ एकावर एक साचत जातात, त्यामुळे हा ज्वालामुखी उंच आणि शंकूच्या आकाराचा दिसतो. हे ज्वालामुखी अत्यंत धोकादायक मानले जातात कारण त्यांचे स्फोट जोरदार आणि विध्वंसक असतात. यामध्ये लाव्हा, गरम वायू, राख आणि खडक प्रचंड वेगाने बाहेर फेकले जातात. उदाहरण: माउंट फुजी (जपान), माउंट कानलॉन (फिलिपाइन्स) २. शील्ड व्होल्केनो (ढालीसारखा ज्वालामुखी)शील्ड ज्वालामुखीचा आकार एका उलट्या ढालीसारखा असतो. याचा उतार सौम्य असतो पण पसरलेला क्षेत्रफळ खूप मोठे असते. यामधून बाहेर पडणारा लाव्हा अत्यंत द्रवपदार्थ असतो आणि दूरवर पसरतो. या प्रकारचे स्फोट तुलनेने सौम्य आणि सातत्याने होत असतात, ज्यामुळे या ज्वालामुखीचा आकार विस्तृत आणि सपाट बनतो. हे ज्वालामुखी फारसा धोका निर्माण करत नाहीत, पण लाव्हामुळे स्थानिक पातळीवर धोका निर्माण होऊ शकतो. उदाहरण: माउंट माऊना लोआ (हवाई) ३. सिंडर कोन (राखेचा शंकू)सिंडर कोन हे आकाराने लहान पण तीव्र स्फोटांचे ज्वालामुखी असतात. यामधून मुख्यतः राख, दगड, खडी आणि ज्वालामुखीय टुकडे उंच हवेत फेकले जातात, जे पुन्हा खाली पडून शंकूच्या आकाराचा डोंगर तयार करतात. हे ज्वालामुखी साधारणपणे एका स्फोटानंतर लवकरच निष्क्रिय होतात. त्यांचे जीवनकाल कमी असतो पण स्फोट काळात ही संरचना प्रभावी दिसते. उदाहरण: पॅरिया कोन (मेक्सिको) ४. लाव्हा डोम (लाव्हा घुमट ज्वालामुखी)लाव्हा डोम ज्वालामुखी म्हणजे जिथे खूप जाडसर, चिकट आणि हळूवारपणे वाहणारा लाव्हा जमिनीवरून वर चढून घुमटाच्या स्वरूपात साचतो. या लाव्हाची हालचाल खूपच संथ असते, त्यामुळे त्याचे स्फोट फार मोठे नसतात, पण अधूनमधून अचानक दाबामुळे खतरनाक स्फोट होऊ शकतो. हे घुमट अनेकदा स्फोटांनंतरही ज्वालामुखीच्या मुखावर राहतात आणि पुढील स्फोटांची शक्यता वाढवतात. उदाहरण: माउंट सेंट हेलेंसचा घुमट (USA) |
Subscribe Our Channel