ऑरेंज इकॉनॉमी
भारतीय राज्यव्यवस्था नोट्स चालू घडामोडी आंतरराष्ट्रीय संबंध (IR) महत्त्वाचे रिपोर्ट्स आणि इंडेक्सेस पर्यावरणशास्र नोटस नीतिशास्त्र नोटस
Home / Blog / ऑरेंज इकॉनॉमी
नुकत्याच मुंबईमध्ये आयोजित WAVES शिखर परिषदेत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारतात वेगाने वाढणाऱ्या ऑरेंज इकॉनॉमीकडे म्हणजेच सर्जनशील अर्थव्यवस्थेकडे देशाचे लक्ष वेधले. त्यांनी सांगितले की ही अर्थव्यवस्था सर्जनशीलता, कल्पकता आणि बौद्धिक संपदेवर आधारित असून, ती युवकांसाठी नवीन संधींचे दार उघडते. त्यामुळे देशातील तरुणांनी या क्षेत्रातील नवकल्पनांचा आणि संधींचा पुरेपूर फायदा घ्यावा आणि या सर्जनशीलतेच्या प्रवाहाचा भाग व्हावे, असे आवाहन त्यांनी केले.
ऑरेंज इकॉनॉमी म्हणजे काय?
ऑरेंज इकॉनॉमी, ज्याला क्रिएटिव्ह इकॉनॉमी असेही म्हणतात, ही एक अशी अर्थव्यवस्था आहे जी मुख्यतः मानवी कल्पकता, सर्जनशीलता आणि बौद्धिक संपदा (एक ज्ञानाधारित उत्पादन व्यवस्था) यावर आधारित असते. इतर पारंपरिक उत्पादन प्रक्रियांप्रमाणेच येथेही वस्तू व सेवांचे उत्पादन होते, परंतु येथे मुख्य संपत्तीचा स्रोत म्हणजे मानवी कल्पनाशक्ती आणि बौद्धिक योगदान असतो.
संयुक्त राष्ट्र व्यापार आणि विकास परिषद (UNCTAD) नुसार, ही अर्थव्यवस्था मानवी कल्पकतेच्या आणि बौद्धिक संपदेच्या आधारे विकसित होत असते. या संकल्पनेला 2004 मध्ये UNCTAD XI च्या साओ पाउलो करारात प्रथम औपचारिक मान्यता मिळाली.
ऑरेंज इकॉनॉमीतील सर्जनशील उद्योग:
जाहिरात, आर्किटेक्चर, हस्तकला, डिझाईन, फॅशन, चित्रपट, व्हिडिओ, फोटोग्राफी, संगीत, नाट्यकला, प्रकाशन, संशोधन व विकास, सॉफ्टवेअर, संगणक गेम्स, इलेक्ट्रॉनिक प्रकाशन आणि टीव्ही-रेडिओ प्रसारण आणि नवतंत्रज्ञान जसे जनरेटिव्ह आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, आघाडीचे डिजिटल माध्यम, तसेच वाढवलेली व आभासी वास्तवता (AR, VR, XR).
हे उद्योग परंपरागत हस्तकलेपासून अत्याधुनिक डिजिटल माध्यमांपर्यंत पसरलेले असतात. कामाची संकल्पना, निर्मिती आणि वितरण या सर्व टप्प्यांमध्ये सर्जनात्मक विचार आणि बौद्धिक संपदा यांचे महत्त्व असते.
जागतिक महत्त्व
युनेस्कोच्या माहितीनुसार, ऑरेंज इकॉनॉमीचा जागतिक GDP मध्ये सुमारे 3 टक्के वाटा आहे. ही अर्थव्यवस्था सुमारे 3 कोटी लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देते. त्यामुळे सर्जनशील क्षेत्र केवळ सांस्कृतिक नव्हे तर आर्थिकदृष्ट्याही अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
WAVES 2025 शिखर परिषद
WAVES म्हणजे World Audio Visual and Entertainment Summit. ही परिषद भारत सरकारद्वारे आयोजित केली जाते आणि भारताला मीडिया नवप्रवर्तन, बौद्धिक संपदा निर्मिती आणि मजकूर विकासाच्या आघाडीवर नेण्याचे उद्दिष्ट ठेवले गेले आहे.
भारतातील आर्थिक संभाव्यता
भारताची क्रिएटिव्ह इकॉनॉमी सध्या अंदाजे 30 अब्ज डॉलर्सच्या आसपास असून, देशातील सुमारे 8 टक्के कामगार या क्षेत्राशी संबंधित आहेत. भारतीय मीडिया आणि मनोरंजन क्षेत्र 2028 पर्यंत 44.2 अब्ज डॉलर्सपर्यंत वाढण्याचा अंदाज आहे. सध्या भारत हे जगातील पाचवे सर्वात मोठे मीडिया आणि मनोरंजन बाजार आहे.
निष्कर्ष
ऑरेंज इकॉनॉमी म्हणजे भविष्यातील आर्थिक विकासाचा महत्त्वाचा मार्ग आहे. ही अर्थव्यवस्था कल्पकतेवर आधारित असल्याने ती केवळ आर्थिक वृद्धीला चालना देत नाही तर सांस्कृतिक विविधतेचेही जतन करते. WAVES 2025 सारख्या पुढाकारांमुळे भारत या क्षेत्रात जागतिक नेतृत्व मिळवू शकतो.
Subscribe Our Channel