Home / Blog / द्वितीयक प्रदूषकांमुळे भारतातील PM2.5 प्रदूषणाचा एकतृतीयांश भाग: CREA (Centre for Research on Energy and Clean Air)
CREA (Centre for Research on Energy and Clean Air) च्या अभ्यासानुसार:
उपाय
कणीय प्रदूषण (Particulate Matter - PM) म्हणजे काय?कणीय प्रदूषण म्हणजे हवेमध्ये तरंगणारे ठोस कण आणि द्रव थेंब यांचे मिश्रण होय. हे कण आकार, संरचना आणि मूळ यामध्ये वेगवेगळे असतात. काही कण डोळ्यांना दिसू शकतात (जसे की धूळ), तर काही इतके सूक्ष्म असतात की ते फुफ्फुसांमध्ये खोलवर जाऊ शकतात आणि आरोग्य व पर्यावरणावर विपरीत परिणाम करतात. कणीय प्रदूषकांचे प्रकार (आकाराच्या आधारे):
उत्पत्तीवर आधारित कणीय प्रदूषकांचे प्रकारप्राथमिक कणीय प्रदूषक – हे थेट स्रोतामधून वातावरणात सोडले जातात. उदा. वाहनधूर, बांधकामधूळ, रस्त्यावरील धूळ. द्वितीयक कणीय प्रदूषक – हे वातावरणात गॅसियस प्रदूषकांपासून रासायनिक प्रतिक्रिया होऊन तयार होतात. उदा. अमोनियम सल्फेट, अमोनियम नायट्रेट. कणीय प्रदूषणाचे सामान्य स्रोत
|
द्वितीयक प्रदूषकांची उदाहरणे:
|
घटक (Aspect) |
प्राथमिक प्रदूषक (Primary Pollutants) |
द्वितीयक प्रदूषक (Secondary Pollutants) |
|
व्याख्या (Definition) |
थेट स्रोतामधून वातावरणात उत्सर्जित होणारे प्रदूषक |
वातावरणात प्राथमिक प्रदूषक आणि इतर घटकांमधील रासायनिक प्रतिक्रियेतून तयार होणारे प्रदूषक |
|
उदाहरणे (Examples) |
कार्बन मोनॉक्साइड (CO), सल्फर डायऑक्साइड (SO₂), नायट्रोजन ऑक्साइड्स (NOₓ), धूळ, हायड्रोकार्बन |
ट्रोपोस्फेरिक ओझोन (O₃), अ‍ॅमोनियम सल्फेट, सल्फ्युरिक अ‍ॅसिड, नायट्रिक अ‍ॅसिड, PAN, फोटोकेमिकल स्मॉग |
|
उत्पत्तीचे स्रोत (Sources) |
वाहने, औद्योगिक कारखाने, घरगुती इंधन, जळती झाडे |
सूर्यप्रकाश, प्राणवायू, जलवाष्प इत्यादींसोबत प्राथमिक प्रदूषकांच्या प्रतिक्रिया |
|
निर्धारणाची सोय (Detectability) |
थेट मोजता येतात |
विश्लेषणात्मक उपकरणांद्वारे अप्रत्यक्ष मोजावे लागते |
|
नियंत्रण (Control) |
स्रोतावर नियंत्रण ठेवून शक्य |
प्राथमिक प्रदूषक आणि पर्यावरणीय अटी नियंत्रित करूनच शक्य |
|
पर्यावरणीय परिणाम |
त्वरित परिणाम (श्वसनास त्रास, धुके इ.) |
दीर्घकालीन परिणाम (अ‍ॅसिड रेन, स्मॉग, पी.एम. प्रदूषण) |
ऊर्जा व स्वच्छ हवा संशोधन केंद्र (Centre for Research on Energy and Clean Air - CREA)
ऊर्जा व स्वच्छ हवा संशोधन केंद्र (CREA) ही एक स्वतंत्र संशोधन संस्था आहे जी २०१९ मध्ये स्थापन झाली असून तिचे मुख्यालय हेलसिंकी, फिनलंड येथे आहे. ही संस्था प्रामुख्याने ऊर्जाक्षेत्रातून निर्माण होणाऱ्या प्रदूषणाचे कारण, परिणाम, व उपाययोजना यावर संशोधन करते.
CREA जागतिक स्तरावर कार्य करते, विशेषतः भारत आणि चीन या देशांवर लक्ष केंद्रित करते, जिथे वायूप्रदूषणाचे प्रमाण फार जास्त आहे. ही संस्था डेटा-आधारित आणि वैज्ञानिक विश्लेषण करून धोरणात्मक बदलांसाठी मदत करते.
मुख्य कार्यक्षेत्रे:
CREA चे अहवाल अनेकदा माध्यमांमध्ये प्रसिद्ध होतात व सरकार, स्वयंसेवी संस्था, आणि आंतरराष्ट्रीय संघटनांकडून धोरणनिर्मितीसाठी वापरले जातात.
Subscribe Our Channel