सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी
सध्या पुण्यातील गोखले इन्स्टिट्यूट ऑफ पॉलिटिक्स अ‍ॅण्ड इकॉनॉमिक्स (GIPE) आणि तिची मूळ संस्था सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी (SIS) यांच्यात एका महत्त्वाच्या बँक खात्याच्या नियंत्रणावरून वाद निर्माण झाला आहे.
सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी (SIS) बद्दल माहिती
स्थापना:
गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी के. देवधर, ए. व्ही. पटवर्धन आणि एन. ए. द्रविड यांच्या सहकार्याने १२ जून १९०५ रोजी पुणे येथे ‘सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी’ची स्थापना केली.
उद्दिष्टे:
- देशासाठी आयुष्य समर्पित करण्याची तयारी असलेल्या व्यक्तींना प्रशिक्षण देणे
- राजकीय शिक्षण व जनजागृती
- घटनात्मक मार्गांनी भारतीय जनतेचा राष्ट्रीय हितसंबंध प्रोत्साहित करणे
- या संस्थेचे सदस्य भारतीय राष्ट्रवादाचे तरुण प्रचारक (missionaries) म्हणून ओळखले जात.
प्रमुख सदस्य:
- एस. श्रीनिवास शास्त्री, हृदयनाथ कुंझरू, ए. व्ही. ठाक्कर यांसारखे तरुण राष्ट्रवादी सदस्य होते.
- महात्मा गांधी यांनीही गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या मार्गदर्शनाखाली काही काळ या संस्थेचे सदस्यत्व स्वीकारले होते.
मुख्यालय आणि शाखा:
- संस्थेचे मुख्यालय पुणे (पूर्वीचे पूना) येथे आहे.
- चेन्नई (मद्रास), मुंबई (बॉम्बे), अलाहाबाद, नागपूर आदी शहरांमध्ये शाखा कार्यरत होत्या.
अध्यक्षपदाची परंपरा:
- गोपाळ कृष्ण गोखले (१९०५–१९१५) – संस्थेचे पहिले अध्यक्ष
- व्ही. एस. श्रीनिवास शास्त्री (१९१५–१९२७)
- गोपाळ कृष्ण देवधर (१९२८–१९३६)
महत्त्वाची कामगिरी:
- १९११ मध्ये नागपूरमधून ‘हितवाद’ (Hitavada) हे इंग्रजी भाषेतील नियतकालिक प्रकाशित करण्यास सुरुवात झाली.
- १९३० मध्ये ‘गोकले इन्स्टिट्यूट ऑफ पॉलिटिक्स अ‍ॅण्ड इकॉनॉमिक्स’, पुणे येथे स्थापन झाले.
स्वातंत्र्यानंतरची वाटचाल:
आजही SIS ही संस्था कार्यरत आहे.
- जरी काही कार्यपद्धतीत बदल झाला असला, तरीही शिक्षण, सामाजिक सुधारणा आणि राजकीय स्वातंत्र्य यांचा प्रसार करण्याच्या मूळ उद्दिष्टांप्रती संस्था अजूनही बांधिल आहे.
- स्वातंत्र्योत्तर भारतातही SIS ही संस्था आपल्या शतकाहून अधिक वारशाचा सन्मान राखत कार्यरत आहे.
Subscribe Our Channel