माउंट एटना ज्वालामुखीचा उद्रेक: इटलीतील सक्रिय पर्वत

05/06/2025
559

सिसिली, इटली येथील माउंट एटना ज्वालामुखीने अलीकडेच भव्य असा उद्रेक केला असून, आकाशात अनेक किलोमीटरपर्यंत धुराचा व राखेचा प्रचंड ढग उडवून दिला. माउंट एटना हा जगातील सर्वात सक्रिय ज्वालामुख्यांपैकी एक मानला जातो.

माउंट एटना सिसिली बेटावर स्थित असून, तो अशा सक्रिय विवर्तनिक प्लेट्सच्या सीमारेषेवर आहे जिथे आफ्रिकन प्लेट आणि आयोनियन मायक्रोप्लेट या दोन्ही युरेशियन प्लेटच्या खाली ढकलल्या जात आहेत (subduction process).

हा ज्वालामुखी सुमारे 3,300 मीटर उंच आहे. माउंट एटना हा एक स्ट्रॅटोवोल्केनो आहे – म्हणजेच तो जाडसर, चिकट लाव्हाच्या थरांपासून तयार झालेला शंक्वाकृती ज्वालामुखी आहे. या प्रकारचा लावा सहजपणे वाहत नाही, त्यामुळे तो जिथून बाहेर येतो त्याच्या भोवती साचतो आणि डोंगराला तीव्र उताराची रचना मिळते.

या पर्वताची एक अत्यंत लक्षवेधी वैशिष्ट्यपूर्ण रचना म्हणजे ‘व्हॅली डेल बोव्ह’ (Valle del Bove – Valley of the Ox), जी त्याच्या पूर्वेकडील उतारावर वसलेली एक प्रचंड घोड्याच्या नालाच्या आकाराची काल्डेरा आहे.

माउंट एटना प्रामुख्याने दोन प्रकारांमध्ये उद्रेक करतो:

एटना किमान 2,700 वर्षांपासून सतत उद्रेक करत आहे, आणि यातील सर्वात जुना ज्ञात उद्रेक इ.स.पू. 1400 च्या सुमारास घडल्याचे नोंदले गेले आहे. त्यामुळे एटनाला जगातील सर्वाधिक प्रदीर्घ ऐतिहासिक ज्वालामुखींच्या यादीत स्थान मिळाले आहे.

माउंट एटना याला त्याच्या प्रदीर्घ ज्वालामुखीय इतिहास आणि वैज्ञानिक महत्त्वामुळे UNESCO जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले आहे. तसेच, संयुक्त राष्ट्रांनी 'डिकेड वोल्केनो' (Decade Volcano) म्हणूनही त्याची निवड केली आहे, जे अशा ज्वालामुख्यांना दिले जाते ज्यांचा अभ्यास आपत्ती व्यवस्थापनाच्या दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचा असतो.